ثعلبة بن ودیعه انصاریمسلمانی که برخلاف فرمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به تبوک نرفت. ۱ - عدم حضور در جنگبرخی وی را از زمره مسلمانانی دانسته‌اند که بدون عذر در غزوه تبوک شرکت نکردند. [۲]
تجرید اسماء الصحابه، ذهبی، ج۱، ص۶۹.
آورده‌اند که او پس از آگاهی از نزول آیات در مذمّت مخالفان، از کار خود پشیمان شد و به همراه چند تن خود را به ستون‌های مسجدالنبی بستند و عهد کردند تا پذیرش توبه خویش از جانب خدا به همان حال بمانند. گویند: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پس از بازگشت از تبوک و اطلاع از اقدام آن‌ها، از پذیرش توبه ایشان سر باز زد؛ امّا با نزول آیه «و ءاخَرونَ اعتَرَفوا بِذُنوبِهِم خَلَطوا عَمَلاً صــلِحـًا وءاخَرَ سَیِّئـًا عَسَی اللّهُ اَن یَتوبَ عَلَیهِم...؛ و دیگرانی که به گناهان خویش اعتراف کردند، کار نیک را با بد درآمیختند؛ امید است که خدا توبه آن‌ها را بپذیرد...» ، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به مسجد رفت و قبولی توبه ثعلبه و همراهانش را به آن‌ها مژده داد و بند از دست و پای آن‌ها برگرفت.۲ - توبه ثعلبهپس از آن ثعلبه و همفکرانش اموال خود را به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بخشیدند تا در راه خدا صدقه دهد و گفتند: این همان اموالی است که مانع شرکت ما در جنگ شد؛ امّا آن حضرت ابتدا نپذیرفت و فرمود: در این باره دستوری ندارم. در این هنگام آیه «خُذ مِن اَمولِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهُم وتُزَکّیهِم بِها...؛ از اموال آن‌ها صدقه‌ای بگیر تا آن‌ها را پاک کنی و آن‌ها را با آن پاکیزه گردانی...» نازل شد و در پی آن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یک سوم اموال ایشان را پذیرفت و بقیّه را به آن‌ها باز گرداند. از فرجام وی اطلاعی در دست نیست. ۳ - فهرست منابعاسد الغابه، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ ق.)؛ به کوشش علی محمد معوّض، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ ق؛ الاصابه، ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ ق.)؛ به کوشش علی محمد معوض و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ ق؛ تجرید اسماء الصحابه، الذهبی (م. ۷۴۸ ق.)؛ بیروت، دار المعرفه؛ تفسیر القرآن الکریم، ابوحمزة الثمالی (م. ۱۴۸ ق.)؛ گردآوری محمد حسین حرز الدین، به کوشش معرفت، قم، الهادی، ۱۴۲۰ ق؛ الدرالمنثور، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)؛ بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ ق؛ مجمع البیان، الطبرسی (م. ۵۴۸ ق.)؛ بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۶ق؛ معرفة الصحابه، ابونعیم اصفهانی (م. ۴۳۰ق.)؛ به کوشش عادل بن یوسف العزازی، دارالوطن. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «ثعلبة بن ودیعه انصاری». |